Η λίπανση της Ελιάς στον κάμπο των Γιαννιτσών

Η ελιά είναι είδος υποτροπικό και καλλιεργείται κυρίως στην Κεντρική και Νότια Ελλάδα καθώς και στην περιοχή της Χαλκιδικής όπου και ευδοκιμεί η ποικιλία Χαλκιδικής. Η ελιά τα τελευταία 15 χρόνια έχει να αρχίσει εντατικά και στην Περιοχή της κ. Μακεδονίας. Τα πρώτα χρόνια οι φυτεύσεις αφορούσαν κυρίως την ποικιλία Χαλκιδικής ωστόσο η μειωμένη παραγωγικότητα της εξαφάνισε το ενδιαφέρον των παραγωγών. Πλέον, κυριαρχούν οι ποικιλίες Ισπανικής προέλευσης Piqual, Αrbequina και οι ελληνικές Κορωνέικη (μικρόκαρπη), Μαρώνειας ή Μάκρης (μεσόκαρπη), Αμφίσσης κ.α.

Η θρέψη της Ελιάς είναι μία πολύπλοκη διαδικασία που απαιτεί εξειδικευμένη γνώση των απαιτήσεων της καλλιέργειας, των χαρακτηριστικών της κάθε ποικιλίας καθώς και των εδαφολογικών ιδιαιτεροτήτων κάθε αγροκτήματος. Στο συγκεκριμένο άρθρο θα αναλύσουμε τις απαιτήσεις τις καλλιέργειας και δευτερευόντως θα δώσουμε αναλυτικά παραδείγματα ανάλογα τις διάφορες μεταβλητές. 

Η ελιά αν και είναι ένα από τα κύρια καλλιεργούμενα είδη στην Ελλάδα υπολιπαίνεται συνεχώς καθώς για χρόνια οι παραγωγοί το θεωρούσαν ένα είδος με μικρές απαιτήσεις σε λίπανση. Αυτή η κατάσταση ευνόησε και την αύξηση του φυσιολογικού φαινομένου της παρενιαυτοφορίας. Η παρενιαυτοφορία είναι το φαινόμενο κατά το οποίο η ελιά καρπίζει επαρκών κάθε δύο χρόνια. Το συγκεκριμένο φαινόμενο οφείλεται στην εξάντληση που έχει το δένδρο κατά τη χρονιά της έντονης άνθησης και καρποφορία. Μετά από μία πολύ παραγωγική χρονιά ακολουθεί μία χρονιά μικρής ή μηδενικής παραγωγής. Δεν παρενιαυτοφορούν όλες οι ποικιλίες το ίδιο. 

Σε μία πλήρη καλλιεργητική και παραγωγική χρονιά η ελιά καταναλώνει ανά στρέμμα 1,5-3,5 κιλά Αζώτου, 0,8 κιλά Φωσφόρου, έως 5 κιλά Καλίου και 2-5 κιλά Ασβεστίου (Θεριός. 2016). Ωστόσο, η κατανάλωση αυτή αφορά και τη δημιουργία κλαδιών και φύλλων και όχι μόνο τα στοιχεία που απομακρύνονται με τον καρπό, πιστεύω ότι όλα τα υπολείμματα της καλλιέργειας από τα κλαδέματα
πρέπει να παραμένουν στο χωράφι εκτός αν συντρέχει άλλος λόγος απομάκρυνσης. Η ελιά έχει σημαντικές απαιτήσεις Αζώτου, Φωσφόρου, Καλίου και Ασβεστίου ενώ από τα ιχνοστοιχεία σημαντικότατο ρόλο παίζει το Βόριο.

Η λίπανση της ελιάς στη Μακεδονία και ειδικά στον κάμπο των Γιαννιτσών είναι σημαντικό μην γίνεται πολύ νωρίς για να μην αυξηθεί η ευπάθεια των δένδρων στον παγετό. Ωστόσο, είναι απαραίτητο να υπάρχει επάρκεια θρεπτικών στοιχείων κατά τη διάρκεια της διαφοροποίησης των οφθαλμών και της καρπόδεσης. Η διαφοροποίηση των οφθαλμών της ελιάς, στην περιοχή μας, γίνεται κυρίως το μήνα Μάρτιο και Απρίλιο, εφόσον τα δένδρα έχουν υποστεί χαμηλές θερμοκρασίες το χειμώνα (>7,2C). Στα λιπάσματα που θα χρησιμοποιηθούν στη βασική λίπανση η συγκέντρωση του νιτρικού αζώτου πρέπει να είναι όσο το δυνατό η μικρότερη διότι σε θερμοκρασίες εδάφους μικρότερη των 15C η απορρόφηση του αζώτου είναι μικρή και υπάρχει κίνδυνος έκπλυσης.

Η οργανική ουσία είναι άλλο ένα απαραίτητο στοιχείο στην αειφορία ενός ελαιώνα. Δεν νοείτε ελαιώνας σωστός χωρίς προσθήκη οργανικής ουσίας (κόμποστ, κοπριά κ.α.).

Έτσι στον παρακάτω πίνακα θα δούμε αναλυτικά παραδείγματα λίπανσης ανά περίπτωση. Επειδή η ελιά δεν έχει σταθερή παραγωγή κάθε χρόνο η απαιτούμενη ποσότητα λιπάσματος θα υπολογίζεται βάσει της προβλεπόμενης παραγωγής της επόμενης χρονιάς. Ένα πλήρως ανεπτυγμένο δένδρο ελιάς σε ηλικία 10 ετών μπορεί να αποδώσει μέχρι και 80 κιλά καρπού ελιάς, φυσικά έχουν αναφερθεί και μεγαλύτερες αποδώσεις αλλά θα τις θεωρήσω εξαιρέσεις:

Παραγωγικές ποικιλίες ελαιοπαραγωγής ή επιτραπέζιας ελιάς σε χρονιές που αναμένεται μεγάλη παραγωγή καθώς και σε ποικιλίες που καρποδένουν ικανοποιητικά κάθε χρόνο. Η λίπανση αυτή ενδείκνυται σε ποτιστικούς ελαιώνες.	Όταν αναμένεται μεγάλη παραγωγή μετά από χρονιά με ελλιπή παραγωγή οι ανάγκες αναμένονται αυξημένες. Έτσι σε αλκαλικά ή ουδέτερα εδάφη επιλέγουμε για μέσα Φεβρουαρίου και πριν τη διαφοροποίηση των οφθαλμών ένα σύνθετο λίπασμα τύπου 2-1-2 ή 1-1-3 με ιχνοστοιχεία και κυρίως βόριο. Για παράδειγμα: 12-12-17 1 κιλό ανά 40 κιλά αναμενόμενου καρπού ή 20-5-10 700γρ. ανά 40 κιλά αναμενόμενου καρπού ή 15-10-15 800γρ ανά 40 κιλά αναμενόμενου καρπού ή 20-6-16 700γρ. ανά 40 κιλά αναμενόμενου καρπού Στην περίπτωση που το βασικό λίπασμα δεν έχει επαρκείς ποσότητες βορίου μπορεί να γίνει επιπλέον λίπανση με βόρακα από 50-400γρ./δένδρο.   Μέσα Ιουνίου και μετά και εφόσον τελείωσε η σκλήρυνση του πυρήνα μπορεί να συμπληρωθεί άζωτο υπό τη μορφή νιτροθεικής αμμωνίας 500γρ. ανά δένδρο ή νιτρικού ασβεστίου εφόσον υπάρχει έλλειψη ασβεστίου στο έδαφος. Τέλος τον Αύγουστο πρέπει να καλυφθούν οι ανάγκες σε κάλιο με την προσθήκη νιτρικού καλίου 200γρ-400γρ ανά δένδρο στο έδαφος.
Λίπανση σε αγροκτήματα που αναμένεται μειωμένη παραγωγή λόγω παρενιαυτοφορίας	Μετά από χρονιές που υπήρχε υψηλή και υπερβολικά παραγωγή ακολουθούν συνήθως χρονιές με μειωμένη ή καθόλου παραγωγή. Τι χρονιές αυτές πρέπει να αποφεύγουμε τις υπερβολικές λιπάνσεις καθώς υπάρχει κίνδυνος υπερβολικής βλάστησης και λαιμαργίας του δένδρου με αποτέλεσμα τη δημιουργία ανισορροπίας βλάστησης καρποφορίας. Έτσι προτείνω για την αυτή τη χρονιά μία λίπανση με σύνθετο λίπασμα τύπου 20-10-10 ή 20-5-10 ή 21-7-17 περίπου 700γρ.-1κιλό ανά δένδρο. Οι υπόλοιπες λιπάνσεις θα αποφασισθούν μετά από αξιολόγηση της παραγωγής.
Παραγωγικές ποικιλίες ελαιοπαραγωγής ή επιτραπέζιας ελιάς σε χρονιές που αναμένεται μεγάλη παραγωγή καθώς και σε ποικιλίες που καρποδένουν ικανοποιητικά κάθε χρόνο. Η λίπανση αυτή ενδείκνυται σε ξηρικούς ελαιώνες.	Οι ξηρική ελαιώνες χαρακτηρίζονται από μειωμένη επάρκεια νερού το καλοκαίρι. Η περιοριστική αυτή κατάσταση δεν ευνοεί την χρήση λιπασμάτων το καλοκαίρι λόγω έλλειψης νερού είτε βροχών που θα το διαλύσουν σωστά. Έτσι προτείνω αρχικά η βασική λίπανση να αυξηθεί κατά 30% σε σχέση με το πρώτο παράδειγμα και να δοθεί βαρύτητα σε μία καλιούχο λίπανση αρχές Σεπτεμβρίου με 200-400γρ. νιτρικό κάλιο εφόσον υπάρχει πρόβλεψη για βροχή.
Λίπανση ελαιώνα σε όξινα εδάφη	Σε εδάφη με Ph κάτω του 6 πρέπει να χρησιμοποιούνται λιπάσματα με χαμηλή περιεκτικότητα σε θείο. Ταυτόχρονα πρέπει να γίνεται εφαρμογή ασβέστη στο έδαφος υπό μορφή ανθρακικού ασβεστίου για βελτίωση της περιεκτικότητας σε ασβέστιο και αύξηση του Ph.

Οι παραπάνω πληροφορίες είναι ενδεικτικές. Μπορούν να αποτελέσουν παράδειγμα λίπανσης μόνο με τη σύμφωνη λίπανση γεωπόνου και εφόσον υπάρχει εδαφολογική ανάλυση. Ο συγγραφέας απαλλάσσεται από οποιαδήποτε ευθύνη λόγω κακής χρήσης του εγχειριδίου αυτού.